الان که همه قهوه خور شدن بیا با قهوه و شیوه های بسته بندی اش آشنا بشیم

در ابتدا باید بگیم که قهوه به‌عنوان یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های جهان از ارزش اقتصادی و فرهنگی بالایی برخوردار هستش. حفظ کیفیت، تازگی و عطر قهوه بعد از فرآوری و رُست یکی از چالش‌های اصلی تولیدکنندگان است که به بسته‌ بندی مدرن وابسته می‌شود.

چرا بسته بندی قهوه مهم است؟

اگر از عاشقان قهوه باشید، حتماً می‌دانید که طعم و عطر قهوه تازه‌ رُست با هیچ چیز دیگری قابل مقایسه نیست. اما مشکل اینجاست که قهوه خیلی زود تحت تاثیر اکسیژن، رطوبت و نور تازگی خود را از دست می‌دهد. همین‌جاست که بسته‌ بندی استاندارد وارد ماجرا می‌شود.
بسته‌ بندی قهوه فقط برای ظاهر شیک و بازارپسند نیست؛ بلکه تضمین می‌کند که عطر، طعم و خواص قهوه تا لحظه دم کردن حفظ شوند. از بسته‌بندی‌های وکیوم گرفته تا روش‌های پیشرفته‌تر مثل ترموفرمینگ و تری سیلر، هرکدام تکنولوژی خاصی دارند که به طولانی‌تر شدن ماندگاری قهوه کمک می‌کند. درج اطلاعاتی مثل تاریخ رُست و درجه برشته‌ کردن روی بسته هم باعث اعتماد بیشتر مشتری می‌شود.

روش‌های متعددی از قبیل وکیوم، ترموفرمینگ و دستگاه های تری سیلر برای این منظور استفاده می‌شوند که هر کدام مزایا و نکات فنی خاص خود را دارند.

انواع قهوه و ویژگی‌های ظاهری و طعمی

دانه‌های قهوه از گونه‌های متنوعی تهیه می‌شوند که معروف‌ترین آنها عبارتند از:

• عربیکا (Coffea arabica): دارای طعمی ملایم و عطری فراوان، با میزان کافئین کمتر
• روبوستا (Coffea canephora): طعمی تلخ‌تر و کافئین بالاتر، مقاومت زیاد به آفات
• لیبریکا و اکسلسا: گونه‌های کمتر رایج با طعم‌های خاص و شرایط کشت ویژه

هر نوع قهوه بسته به منطقه کشت، روش‌های فرآوری و رُست، طعم‌های متفاوتی ارائه می‌دهد برای مثال، قهوه عربیکا از مناطق آمریکای لاتین معمولاً دارای طعمی میوه‌ای و ملایم است، در حالی که روبوستا تلخی و قدرت بیشتری دارد 

ارزش غذایی قهوه

قهوه به طور عمده شامل ترکیباتی است که اثرات مفیدی بر سلامت دارند ولی منبع کالری و مواد مغذی اصلی نیست. مقادیر تقریبی آن عبارتند از:

• کالری: حدود ۲-۵ کالری در هر ۱۰۰ میلی‌لیتر قهوه دم‌ کرده
• مواد کافئین‌دار: متغیر بین ۳۰ تا ۱۵۰ میلی‌گرم در هر فنجان
• ترکیبات فنولی آنتی‌اکسیدان مانند کلروژنیک اسید که خاصیت ضد التهابی دارند
• مواد معدنی کم‌مقدار مانند منیزیم و پتاسیم

نکات کلیدی در بسته بندی قهوه برای حفظ کیفیت

حفظ تازگی قهوه در بسته‌ بندی به شدت به جلوگیری از ورود اکسیژن، رطوبت و نور بستگی دارد 

نکات مهم شامل:

• استفاده از بسته بندی دارای لایه‌های فویل یا متالایز برای جلوگیری از نفوذ هوا و نور
• استفاده از سوپاپ‌ های یک ‌طرفه جهت خروج گاز کربن ‌دی‌اکسید تولید شده توسط قهوه تازه بدون ورود هوا
• سایز بندی مناسب بسته مثلاً ۲۵۰ گرم برای استفاده خانگی تا چند کیلوگرم برای مصارف صنعتی
• درج دقیق اطلاعات روی بسته ‌بندی مانند تاریخ رُست، درجه برشته ‌کردن و خاستگاه دانه‌ها که برای مصرف ‌کننده اهمیت دارد

این موارد باعث می‌ شود عطر، طعم و خواص قهوه تا زمان مصرف به بهترین شکل حفظ شود

اهمیت مهندسی بسته ‌بندی در حفظ کیفیت قهوه

طراحی بسته‌ بندی باید با هدف کنترل پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و میکروبی موثر بر کیفیت قهوه صورت گرفته و متناسب با نوع محصول و بسته ‌بندی با دستگاه تری سیلر یا وکیوم چمبر یا حتی ترموفرمینگ از منظر مهندسی صنایع غذایی بررسی شود

خصوصیات قهوه و نیازهای بسته ‌بندی تخصصی

دانه‌های قهوه شامل ترکیبات بسیار حساسی مانند کافئین، اسیدهای فنولی از جمله کلروژنیک اسید ، روغن‌های اسانسی و گازهای تولیدی در فرآیند رُست است

 این ترکیبات :

• بسیار مستعد اکسیداسیون هستند؛
• تحت تأثیر رطوبت، دچار تخریب و رشد میکروارگانیسم‌ها می‌شوند؛
• در برابر نور فرابنفش بسیار حساس‌اند؛
• گازهای داخلی تولید شده در حین فرایند رُست، فشار داخلی ایجاد می ‌کنند که اگر کنترل نشود بسته را متلاشی می‌ کند

لذا بسته  ‌بندی قهوه باید به صورت مهندسی شده   :

• مانع نفوذ اکسیژن و رطوبت باشد؛
• امکان خروج گازهای داخلی بدون اجازه ورود اکسیژن را داشته باشد؛
• عایق نوری مناسبی خصوصاً در برابر اشعه یووی (UV) باشد؛
• مقاومت مکانیکی کافی در برابر عوامل مکانیکی داشته باشد؛
• فرم و حجم بسته ‌بندی به گونه‌ای باشد که مصرف‌کننده بتواند به راحتی استفاده و نگهداری کند؛
• ویژگی‌های خوراکی و بهداشتی استاندارد را تامین کند

بسته‌ بندی وکیوم در قهوه

بسته‌ بندی وکیوم فرایندی است که در آن هوای داخل بسته حذف می‌شود تا اکسیداسیون و رشد میکروبی کاهش یابد

در مهندسی صنایع غذایی پارامترهای مهم این فناوری عبارت‌اند از:

• حذف اکسیژن  یا بدون اکسیژن، واکنش‌های اکسیداتیو و فساد چرب‌ی قهوه به تأخیر می‌افتد
• مواد چند لایه  بسته‌های وکیوم از فیلم‌های چند لایه با ساختار نفوذ ناپذیر شامل پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن و لایه آلومینیوم فویلی تولید می‌شوند ضخامت لایه‌ها بر اساس نیاز پایداری بهینه می‌شود
•  فرآیند فشار داخلی بسته را تنظیم می‌شود
• ایجاد و نگهداری خلا به حد مطلوب برای کاهش فشار جزئی اکسیژن به ≤1% از هوای معمول
• مقاومت مکانیکی بسته انتخاب ضخامت و نوع فیلم برای جلوگیری از سوراخ‌شدگی یا فرم قهوه بسته. فاصله تماس دانه‌ها با فیلم کنترل می‌شود

بسته ‌بندی وکیوم به طور قابل توجهی ماندگاری قهوه را افزایش می‌دهد و کیفیت ارگانولپتیک طعم، عطر را تا چند ماه حفظ می ‌کند. ولی محدودیت‌هایی مانند هزینه بالای برخی فیلم‌ ها و نیاز به تجهیزات تخصصی وجود دارد

بسته بندی ترموفرمینگ: فرآیند و مزایا

ترموفرمینگ یکی از پیشرفته ‌ترین روش ‌های بسته ‌بندی اتوماتیک است که ورق‌های پلاستیکی چند لایه با دما و فشار تحت قالب قرار می‌گیرند و محفظه‌هایی با اشکال دقیق و مقاومت مکانیکی بالا ایجاد می ‌کنند

• ساختار چند لایه با خواص مانع رطوبتی و اکسیژنی بالا: ضخامت ورق‌ها طوری تنظیم می‌شود که انتقال اکسیژن به حداقل برسد 
• حفظ ویژگی‌های  کیفیت قهوه: فرم بسته کمک می‌کند که محصولات حساس مانند دانه‌های قهوه خشک و پودری کمتر در معرض تغییر شکل یا رطوبت باشند
• امکان اتوماسیون خط تولید: معمولا ترموفرمینگ در خط‌های پرسرعت با تجهیزات کارآمد استفاده شده و زمان بسته ‌بندی مادون سریع فراهم می‌آید
• امکان استفاده از لایه فویل آلومینیوم جهت محافظت بهتر: افزایش ماندگاری قهوه با کاهش فعالیت آب  نسبت به نفوذ پذیری گاز ها 
• طراحی ارگونومیک: بسته‌ها با اندازه و حجم مناسب برای مصرف و فروش حرفه ‌ای تولید می ‌شوند

ترموفرمینگ از جنبه مهندسی متریال و کنترل فرایند تولید، اختیار کاملی برای تنظیم خواص فیزیکی و شیمیایی بسته در اختیار تولید کننده قرار می‌دهد و می‌تواند انحنا و مقاومت بسته را طوری تنظیم کند که حمل و نقل و نگهداری بدون آسیب باشد

بسته بندی با دستگاه تری سیلر (Tray Sealer)

تری سیلر یکی از تکنولوژی‌های پیشرفته بسته ‌بندی است که امکان پلمپ دقیق، تزریق گاز و تخلیه هوا را به صورت کنترل شده فراهم می‌آورد

• با کنترل دقیق غلظت گازهای بی‌اثر معمولاً نیتروژن و کربن ‌دی‌ اکسید و اکسیژن ماندگاری محصول افزایش پیدا می کند 
• امکان کاهش بیشینه اکسیژن بسته به کمتر از 1% که واکنش‌های اکسیداتیو را به شدت کاهش می‌دهد
• پلمپ چند لایه با مقاومت بالا یا جابه‌جایی مولکول‌ها و کاهش نفوذ پذیری، ضمن حفظ خاصیت مکانیکی بسته
• کنترل فشار داخلی بسته جلوگیری از افزایش فشار درون بسته به دلیل گازهای آزاد شده توسط محصول
• بالا رفتن ظرفیت خطوط تولید و کاهش نیروی انسانی
• امکان طراحی بسته متناسب با نوع قهوه و بازار هدف

از لحاظ مهندسی صنایع غذایی، تری سیلر بیشترین کنترل را روی شرایط بسته ‌بندی فراهم می‌کند که به طور قابل توجهی کیفیت و زمان ماندگاری محصول را افزایش می ‌دهد بدون اینکه از مواد نگهدارنده شیمیایی استفاده شود.

مهندسی بسته‌ بندی راهکار حفظ کیفیت قهوه

از منظر مهندسی صنایع غذایی، بسته ‌بندی قهوه یک فناوری چند بعدی پیچیده است که باید

• انتقال جرم ،اکسیژن، رطوبت، نور به حداقل برسد
• کنترل گازهای آزاد و فشار داخلی بسته به صورت دقیق اعمال شود
• مقاومت مکانیکی و سازگاری بهداشتی با محصول حفظ گردد
• فرآیند بسته ‌بندی با سرعت و مقیاس اقتصادی بهینه شود
• قابلیت باز و بسته شدن مجدد برای مصرف ‌کننده فراهم شود