چالش های بسته بندی خرمای مضافتی؛ طعمی اصیل با ماندگاری نوین!

خرمای مضافتی یکی از شناخته‌شده‌ترین و باکیفیت‌ترین ارقام خرمای ایران به‌شمار می‌رود. این رقم به دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد مانند رنگ تیره، طعم شیرین، بافت نرم و میزان رطوبت بالا، جایگاه ویژه‌ای در بازار داخلی و صادراتی دارد. عمده تولید خرمای مضافتی در شهرستان بم و سایر مناطق جنوبی استان کرمان صورت می‌گیرد و نقش قابل توجهی در اقتصاد کشاورزی منطقه دارد.

خرمای مضافتی در دو شکل «رطب» (تازه‌تر و آبدارتر) و «خرما» (نسبتاً خشک‌تر) قابل عرضه و مصرف است. در مرحله نهایی رسیدگی، رطوبت این خرما به حدود ۲۳ درصد می‌رسد که این موضوع بر شرایط نگهداری و بسته بندی آن تأثیر مستقیم دارد.

کاربردهای خرمای مضافتی

این نوع خرما علاوه بر مصرف مستقیم، در صنایع غذایی نیز کاربرد گسترده‌ای دارد. از جمله موارد مصرف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تولید شیره، سرکه و شهد خرما
• استفاده در صنایع شیرینی‌پزی، شکلات‌سازی و محصولات فرآوری‌شده
• ترکیب با مغزهایی مانند گردو، بادام و پسته برای تهیه میان‌وعده‌های سالم
• صادرات به‌عنوان محصول ممتاز ایرانی
• استفاده در رژیم‌های ورزشی به‌دلیل انرژی‌زایی بالا و ترکیب قندی طبیعی

چالش های نگهداری خرمای مضافتی

وجود رطوبت بالا در خرمای مضافتی، آن را مستعد فسادهای فیزیکی، شیمیایی و میکروبی می‌کند. شایع‌ترین عوامل فساد شامل موارد زیر است:

• کپک‌زدگی و ترشیدگی خرما: در اثر رشد قارچ‌ها، مخمرها و باکتری‌ها، به‌ویژه در دمای بالا و رطوبت نامناسب
• شکرک‌زدگی خرما: تشکیل بلورهای سفید قند روی سطح خرما به‌دلیل نوسانات دمایی
• آفت‌زدگی خرما: ناشی از آلودگی با تخم یا لارو حشرات در مراحل پس از برداشت یا نگهداری
• تغییر رنگ خرما: به‌دلیل واکنش‌های اکسیداتیو یا فعالیت میکروبی، که می‌تواند شاخصی از کیفیت پایین نگهداری باشد

بر اساس الزامات استاندارد ملی ایران، نگهداری خرمای مضافتی باید در بازه دمایی ۰ تا ۵ درجه سانتی‌گراد، در محیطی خشک و خنک انجام شود. رعایت این شرایط از بروز شکرک‌زدگی، ترشیدگی و رشد میکروبی جلوگیری می‌کند.

برای بسته بندی خرما چه استاندارد هایی باید رعایت شود؟

بسته بندی خرمای مضافتی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که از محصول در برابر عوامل آسیب‌زا مانند نور، رطوبت، گرد و غبار، آفات و فشارهای مکانیکی محافظت کند. بسته بندی مناسب باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

• استفاده از مواد اولیه خوراکی (Food Grade) مانند پلی‌اتیلن یا سلوفان
• مقاومت در برابر نفوذ رطوبت و هوا
• بی‌اثر بودن از نظر شیمیایی و میکروبی بر محصول
• حفظ کیفیت ظاهری، طعم، عطر و ارزش غذایی خرما

خرمای مضافتی معمولاً در دو سطح بسته بندی عرضه می‌شود:

• بسته بندی اولیه: ظروف PET یا پاکت‌های وکیوم‌شده با پوشش پلی‌پروپیلن
• بسته بندی ثانویه: کارتن‌های مقاوم ضد رطوبت یا جعبه‌های چندلایه مناسب صادرات

بسته بندی خرما به روش اصلاح اتمسفر MAP ؛ راهکاری علمی برای افزایش ماندگاری

بسته بندی با اتمسفر اصلاح‌شده (Modified Atmosphere Packaging – MAP) به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین روش‌ها در حفظ کیفیت محصولات غذایی، به‌ویژه خرما، مطرح است. این فناوری با تغییر ترکیب گازهای داخل بسته (به‌طور خاص کاهش اکسیژن و افزایش نیتروژن و دی‌اکسیدکربن)، رشد میکروارگانیسم‌ها را مهار می‌کند.

مطالعه‌ای در دانشگاه شهید باهنر کرمان نشان داد که استفاده از ترکیب ۴۰٪ CO₂ و ۶۰٪ N₂ در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد باعث شد خرمای مضافتی تا ۹۰ روز بدون شکرک، کپک یا ترشیدگی باقی بماند. همچنین، بسته بندی MAP توانسته است بار میکروبی سطحی محصول را تا ۴۰ درصد نسبت به بسته‌بندی‌های معمولی کاهش دهد.

الزامات فنی بسته بندی خرما به روش اصلاح اتمسفر MAP ؛ بسته بندی ای مناسب صادرات !

برای دستیابی به عملکرد بهینه در بسته بندی MAP، رعایت نکات فنی زیر ضروری است:

• استفاده از فیلم‌های چندلایه مقاوم در برابر نفوذ گاز  PET/PE، PA و سایر پلیمرهای چندلایه
• نگهداری خرما در دمای ۰ تا ۵ درجه حتی پس از بسته بندی
• استفاده از دستگاه‌های تمام‌اتوماتیک با قابلیت تزریق دقیق گاز و درزبندی مطمئن
• قرار دادن جاذب رطوبت درون بسته برای جلوگیری از میعان و رشد قارچ‌ها

انتخاب تجهیزات مناسب؛ گامی کلیدی در اجرای اصلاح اتمسفر MAP

استفاده از دستگاه‌های حرفه‌ای و دقیق برای اجرای بسته بندی MAP از اهمیت بالایی برخوردار است. شرکت استیل غرب آسیا (Packen) با سال‌ها تجربه در زمینه طراحی و ساخت تجهیزات بسته بندی صنایع غذایی، مجموعه‌ای از دستگاه‌های کاربردی را ارائه می‌دهد، از جمله:

دستگاه بسته بندی سیل وکیوم نیمه اتوماتیک

دستگاه بسته‌بندی سیل وکیوم اتوماتیک

دستگاه بسته بندی ترموفرمینگ

دستگاه بسته بندی وکیوم چمبر

خرمای مضافتی با ویژگی‌های تغذیه‌ای و بازارپسندی بالا، شایستگی آن را دارد که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، با کیفیت مطلوب به‌دست مصرف‌کنندگان برسد. بهره‌گیری از بسته بندی اتمسفر اصلاح‌شده (MAP) در کنار رعایت اصول نگهداری و استفاده از تجهیزات تخصصی، گامی مؤثر در افزایش ماندگاری، حفظ کیفیت و ارتقای جایگاه این محصول ارزشمند در بازار داخلی و بین‌المللی خواهد بود.